ที่อโรคยศาลา พระไภษัชยคุรุ คือองค์ไหน?

ที่อโรคยศาลา พระไภษัชยคุรุ คือองค์ไหน?

      พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 แห่งอาณาจักรเขมรโบราณได้โปรดฯ ให้สร้าง "อโรคยศาลา" หรือสถานพยาบาลจำนวนมากขึ้นทั่วแคว้น  ถือเป็นพระราชกรณียกิจสำคัญของพระองค์ ในฐานะที่ทรงเปรียบพระองค์เป็น "พระโพธิสัตว์" ที่มุ่งบำบัดทุกข์ให้แก่ประชาชน จารึกที่พบในอโรคยศาลาต่างๆ มักกล่าวไว้ว่า พระองค์โปรดฯ ให้มีการประดิษฐาน "พระไภษัชยคุรุไวฑูรยะ" และพระสาวกอีก ๒ องค์คือ "พระศรีสูรยฯ" และ "พระศรีจันทรฯ" ไว้ในอโรคยศาลาด้วย
    โดยปกติพระไภษัชยคุรุ มักจะสร้างขึ้นเป็นพระพุทธรูปปางสมาธิ บนพระหัตถ์มีหม้อน้ำหรือหม้อยา แต่จากการขุดค้นในอโรคยศาลา มักไม่ค่อยพบพระพุทธรูปตามแบบดังกล่าว แต่กลับพบประติมากรรมที่เรียกกันทั่วไปว่า "พระวัชรธร" ซึ่งมักพบพร้อมกัน ๓ องค์เป็นประจำเสมอ ทำให้ดุสิต ทุมมากรณ์ นักโบราณคดีแห่งกรมศิลปากร เสนอว่าประติมากรรมทั้ง ๓ องค์เหล่านี้ น่าจะหมายถึงพระไภษัชยคุรุ และพระสาวกอีก ๒ องค์ดังที่ระบุในจารึกนั่นเอง